Een verklarende lijst met astronomische termen
Ionisatie is het proces waarbij elektronen worden onttrokken aan of toegevoegd aan voorheen neutrale atomen, waardoor een gas van neutrale atomen (of moleculen) wordt omgezet in een gas dat bestaat uit geladen ionen, d.w.z. een plasma.
Gerelateerde termen:
• Plasma
• Elektron
Io is een maan of satelliet die rond Jupiter draait en in 1610 door Galileo Galilei werd ontdekt. Het is de dichtstbijzijnde van de vier grootste satellieten van Jupiter. Io draait elke 42,5 uur rond Jupiter, op een afstand van 422.000 kilometer van de planeet. Io heeft veel actieve vulkanen op zijn oppervlak als gevolg van de sterke getijdenkrachten die de satelliet ondervindt terwijl hij rond Jupiter draait.
Gerelateerde termen:
• Galileïsche manen
• Jupiter
De Internationale Astronomische Unie (IAU) is een vereniging van professionele astronomen uit de hele wereld die momenteel werkzaam zijn op het gebied van astronomisch onderzoek, onderwijs of voorlichting. De unie is opgericht in 1919 en zet zich in voor de ontwikkeling van voorlichtings- en educatieve activiteiten voor het publiek, naast het bevorderen van actief astronomisch onderzoek door middel van wetenschappelijke bijeenkomsten.
Een infraroodtelescoop observeert infraroodlicht en wordt gebruikt voor infraroodastronomie. Infraroodtelescopen kunnen op de grond of in de ruimte worden geplaatst. Observatoria op aarde zijn beperkt in wat ze kunnen observeren door atmosferische absorptie en infraroodstraling die wordt uitgezonden door de atmosfeer van de aarde, de telescoop zelf en de omgeving ervan. Ruimte-infraroodtelescopen hebben geen last van atmosferische absorptie of infraroodstraling uit hun directe omgeving en kunnen worden afgeschermd van de zon en gekoeld, waardoor de door de telescoop uitgezonden infraroodstraling wordt verminderd.
Gerelateerde termen:
• Infrarood (IR)
• Infraroodastronomie
Infraroodastronomie is een tak van de astronomie die zich bezighoudt met infraroodlicht. Deze tak is gevoeliger voor koude objecten dan waarnemingen in zichtbaar licht en kan zeer verre sterrenstelsels waarnemen waarvan het licht sterk is verschoven naar het rode spectrum. Infraroodwaarnemingen worden minder beïnvloed door extinctie en kunnen daardoor dieper in interstellaire gas- en stofwolken kijken. Moleculen in de atmosfeer van de aarde absorberen een groot deel van het infraroodlicht dat uit de ruimte komt en daarom wordt infraroodastronomie op aarde meestal uitgevoerd in golflengtebereiken waar deze absorptie lager is. Zowel de aarde als de atmosfeer stralen infrarood uit, dus zijn er speciale technieken nodig om deze achtergrondstraling te verwijderen. Voor infraroodstraling met langere golflengten maken deze achtergrondstraling en atmosferische absorptie observatie op aarde bijna onmogelijk. Als gevolg daarvan worden veel infraroodwaarnemingen uitgevoerd met behulp van ruimtetelescopen. Voor de langste infraroodgolflengten zijn waarnemingen vanaf de grond echter mogelijk vanaf zeer droge locaties. Dit wordt doorgaans submillimeterastronomie genoemd.
Gerelateerde termen:
• Elektromagnetische straling
• Infrarood (IR)
• Infraroodtelescoop
• Roodverschuiving
• Interstellaire extinctie
• Submillimeterastronomie
Een inslagkrater is een verdieping in het oppervlak van een planeet, maan of ander vast klein hemellichaam in het zonnestelsel. Inslagkraters ontstaan door een botsing met hoge snelheid van een kleiner hemellichaam (meteoriet). De maan zit vol met inslagkraters vanwege het ontbreken van een atmosfeer. De dikke atmosfeer op aarde zorgt ervoor dat veel meteoren de grond nooit bereiken. Een voorbeeld van een inslagkrater op aarde is Meteor Crater in Arizona, VS.
Gerelateerde termen:
• Krater
Ook bekend als infraroodstraling of IR
Infraroodlicht is elektromagnetische straling met golflengten die langer zijn dan die van zichtbaar licht, maar korter dan die van microgolven en radiogolven. Infraroodlicht heeft golflengten in het bereik van 700 nanometer tot één millimeter, terwijl zichtbaar licht golflengten heeft van ongeveer 400-700 nanometer. Infraroodlicht is daarom onzichtbaar voor het menselijk oog en kan alleen worden waargenomen met speciale camera's. Thermische lichamen met temperaturen van tientallen tot enkele duizenden kelvin, zoals moleculaire wolken in de ruimte, het menselijk lichaam of bruine dwergen, hebben hun piek in elektromagnetische emissie in infraroodlicht.
Gerelateerde termen:
• Bruine dwerg
• Elektromagnetische straling
• Zichtbaar spectrum
• Submillimeterastronomie
In het zonnestelsel zijn er vier reuzenplaneten: Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus. De laatste twee, Uranus en Neptunus, staan bekend als ijsreuzen. Ze hebben een vaste rotsachtige kern die omgeven is door een dikke laag water, ammoniak en methaan. Deze chemische stoffen bevinden zich in een vreemde, hoge druktoestand: niet helemaal vast, niet helemaal vloeibaar. De buitenste atmosfeer van beide planeten bestaat uit een dikke, donzige laag waterstof en helium.
In het vroege zonnestelsel, in de gebieden ver van de zon, was het koud genoeg om water, methaan en ammoniak te laten bevriezen tot ijs. Hier is ‘ijs’ een algemene term voor bevroren chemische stoffen die uit moleculen bestaan. De jonge planeten Uranus en Neptunus hebben dit ijs aangetrokken door hun zwaartekracht. Omdat dit ijs zo'n belangrijk onderdeel van deze twee planeten vormde, werden ze de ijsreuzen genoemd.
Gerelateerde termen:
• Reuzenplaneet
• Neptunus
• Uranus
• Accretie
In de wetenschap verwijst een hypothese naar een idee of voorspelling van een wetenschapper. Er kan enig bewijs voor zijn, maar het is nog niet bewezen. Alleen door middel van experimenten, observaties, gegevens en modellen kan een hypothese geleidelijk worden verfijnd of volledig worden verworpen. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, is een hypothese niet altijd de eerste stap in de ontwikkeling van wetenschappelijke kennis. Wetenschappers observeren bijvoorbeeld verschijnselen of objecten, analyseren de gegevens en stellen vervolgens een verklaring voor of doen een voorspelling over wat er aan de hand zou kunnen zijn: dat is hun hypothese. Alleen door aanvullende gegevens en observaties kan de hypothese worden bevestigd of weerlegd. Een hypothese kan een wiskundige basis hebben of beginnen met een wiskundige formule die een voorspelling doet.
Gerelateerde termen:
• Wetenschap
• Theorie
Kernfusie is de overkoepelende term voor alle reacties waarbij lichtere atoomkernen botsen en samensmelten tot een of meer zwaardere atoomkernen. In de astronomie is waterstoffusie de kernfusiereactie waarbij waterstofkernen (elk bestaande uit één proton) worden omgezet in helium-4-kernen (elk bestaande uit twee protonen en twee neutronen die aan elkaar zijn gebonden). De helium-4-kern heeft een massa die kleiner is dan de som van de massa's van de protonen en neutronen waaruit hij bestaat. Volgens de beroemde formule E=mc2 van Einstein komt dat massaverschil overeen met een energieverschil. Wanneer de protonen en neutronen samensmelten tot helium-4, komt de hoeveelheid energie die overeenkomt met dat verschil vrij. Op deze manier dient waterstoffusie als energiebron voor zogenaamde hoofdreekssterren zoals onze zon. Dergelijke sterren bevinden zich in ieder geval enige tijd in een evenwichtstoestand: de hoeveelheid energie die vrijkomt door waterstoffusie in hun kern komt overeen met de energie die deze helder stralende sterren uitstralen in de vorm van licht en andere soorten elektromagnetische straling en deeltjes.
Waterstoffusie verloopt via verschillende tussenstappen. Bij sterren met een massa die gelijk is aan of kleiner is dan die van onze zon, verloopt dit via de zogenaamde proton-protonketen (pp-keten). In de eenvoudigste versie van die reeks reacties fuseren twee waterstofkernen (protonen) tot deuteriumkernen (elk één proton en één neutron), die vervolgens fuseren met nog een waterstofkern tot helium-3 (twee protonen en één neutron). Twee van dergelijke helium-3-kernen fuseren tot helium-4 plus twee resterende waterstofkernen. In sterren met meer dan ongeveer 1,3 keer de massa van onze zon wordt een alternatief proces, de koolstof-stikstof-zuurstofcyclus (CNO-cyclus), de dominante manier om waterstof tot helium te fuseren. Wetenschappers op aarde hebben machines gebouwd om fusiereacties te creëren, in de hoop dat dit in de toekomst een haalbare manier kan worden om energie op te wekken. Waterstoffusie vindt niet alleen plaats in sterren, maar vond ook plaats tijdens de vroege oerknalfase van ons universum.