Glossarium astronomicum

Isotoop

Atoomkernen bestaan uit neutronen en protonen. Het aantal protonen in een kern is het zogenaamde “atoomnummer”, dat het bijbehorende chemische element bepaalt: atomen met één proton zijn waterstofatomen, atomen met zes protonen zijn koolstof, enzovoort. Atoomkernen met hetzelfde aantal protonen, maar een verschillend aantal neutronen, worden isotopen van het betreffende chemische element genoemd. Gewone waterstofkernen hebben slechts één proton en helemaal geen neutronen. Een kern met één proton en één neutron is nog steeds waterstof, maar dan ‘zware waterstof’, ook wel deuterium genoemd. Meestal zijn slechts enkele isotopen van een bepaald element stabiel. De andere zullen radioactief vervallen tot stabielere kernen.

Gerelateerde termen:

• Atoom
• Neutron
• Kern
• Proton

IJzermeteoriet

Beschrijving: IJzermeteorieten zijn meteorieten met een overvloed aan ijzer en nikkel. Ze worden beschouwd als onderdeel van de kern van asteroïden en zijn zeer dicht en zeer zwaar. Bijna 60% van de meteorieten die op aarde worden gevonden, zijn ijzermeteorieten, hoewel ze slechts 5% uitmaken van de meteorieten die het aardoppervlak raken. Een van de redenen hiervoor is dat ze sterker zijn en minder snel verweren dan steenmeteorieten.

Gerelateerde termen:

• Meteoriet
• Vallende ster

Ionosfeer

De ionosfeer is een deel van de atmosfeer (boven ongeveer 80 kilometer). Het bevat een hoge concentratie ionen als gevolg van het hoogenergetische deel van de straling die de aarde van de zon ontvangt, waardoor moleculen worden gesplitst in atomen en atomen vervolgens in ionen en elektronen. Door de aanwezigheid van vrije elektronen is dit deel van de atmosfeer een goede geleider van elektriciteit. Daardoor kan de ionosfeer radiogolven met bepaalde golflengten weerkaatsen.

Gerelateerde termen:

• Atmosfeer
• Elektron

Ionisatie

Ionisatie is het proces waarbij elektronen worden onttrokken aan of toegevoegd aan voorheen neutrale atomen, waardoor een gas van neutrale atomen (of moleculen) wordt omgezet in een gas dat bestaat uit geladen ionen, d.w.z. een plasma.

Gerelateerde termen:

• Plasma • Elektron

Io

Io is een maan of satelliet die rond Jupiter draait en in 1610 door Galileo Galilei werd ontdekt. Het is de dichtstbijzijnde van de vier grootste satellieten van Jupiter. Io draait elke 42,5 uur rond Jupiter, op een afstand van 422.000 kilometer van de planeet. Io heeft veel actieve vulkanen op zijn oppervlak als gevolg van de sterke getijdenkrachten die de satelliet ondervindt terwijl hij rond Jupiter draait.

Gerelateerde termen:

• Galileïsche manen
• Jupiter

Internationale Astronomische Unie

De Internationale Astronomische Unie (IAU) is een vereniging van professionele astronomen uit de hele wereld die momenteel werkzaam zijn op het gebied van astronomisch onderzoek, onderwijs of voorlichting. De unie is opgericht in 1919 en zet zich in voor de ontwikkeling van voorlichtings- en educatieve activiteiten voor het publiek, naast het bevorderen van actief astronomisch onderzoek door middel van wetenschappelijke bijeenkomsten.

Infraroodtelescoop

Een infraroodtelescoop observeert infraroodlicht en wordt gebruikt voor infraroodastronomie. Infraroodtelescopen kunnen op de grond of in de ruimte worden geplaatst. Observatoria op aarde zijn beperkt in wat ze kunnen observeren door atmosferische absorptie en infraroodstraling die wordt uitgezonden door de atmosfeer van de aarde, de telescoop zelf en de omgeving ervan. Ruimte-infraroodtelescopen hebben geen last van atmosferische absorptie of infraroodstraling uit hun directe omgeving en kunnen worden afgeschermd van de zon en gekoeld, waardoor de door de telescoop uitgezonden infraroodstraling wordt verminderd.

Gerelateerde termen:

• Infrarood (IR)
• Infraroodastronomie

Infraroodastronomie

Infraroodastronomie is een tak van de astronomie die zich bezighoudt met infraroodlicht. Deze tak is gevoeliger voor koude objecten dan waarnemingen in zichtbaar licht en kan zeer verre sterrenstelsels waarnemen waarvan het licht sterk is verschoven naar het rode spectrum. Infraroodwaarnemingen worden minder beïnvloed door extinctie en kunnen daardoor dieper in interstellaire gas- en stofwolken kijken. Moleculen in de atmosfeer van de aarde absorberen een groot deel van het infraroodlicht dat uit de ruimte komt en daarom wordt infraroodastronomie op aarde meestal uitgevoerd in golflengtebereiken waar deze absorptie lager is. Zowel de aarde als de atmosfeer stralen infrarood uit, dus zijn er speciale technieken nodig om deze achtergrondstraling te verwijderen. Voor infraroodstraling met langere golflengten maken deze achtergrondstraling en atmosferische absorptie observatie op aarde bijna onmogelijk. Als gevolg daarvan worden veel infraroodwaarnemingen uitgevoerd met behulp van ruimtetelescopen. Voor de langste infraroodgolflengten zijn waarnemingen vanaf de grond echter mogelijk vanaf zeer droge locaties. Dit wordt doorgaans submillimeterastronomie genoemd.

Gerelateerde termen:

• Elektromagnetische straling • Infrarood (IR) • Infraroodtelescoop • Roodverschuiving • Interstellaire extinctie • Submillimeterastronomie

Inslagkraters

Een inslagkrater is een verdieping in het oppervlak van een planeet, maan of ander vast klein hemellichaam in het zonnestelsel. Inslagkraters ontstaan door een botsing met hoge snelheid van een kleiner hemellichaam (meteoriet). De maan zit vol met inslagkraters vanwege het ontbreken van een atmosfeer. De dikke atmosfeer op aarde zorgt ervoor dat veel meteoren de grond nooit bereiken. Een voorbeeld van een inslagkrater op aarde is Meteor Crater in Arizona, VS.

Gerelateerde termen:

• Krater

Infrarood (IR)

Ook bekend als infraroodstraling of IR

Infraroodlicht is elektromagnetische straling met golflengten die langer zijn dan die van zichtbaar licht, maar korter dan die van microgolven en radiogolven. Infraroodlicht heeft golflengten in het bereik van 700 nanometer tot één millimeter, terwijl zichtbaar licht golflengten heeft van ongeveer 400-700 nanometer. Infraroodlicht is daarom onzichtbaar voor het menselijk oog en kan alleen worden waargenomen met speciale camera's. Thermische lichamen met temperaturen van tientallen tot enkele duizenden kelvin, zoals moleculaire wolken in de ruimte, het menselijk lichaam of bruine dwergen, hebben hun piek in elektromagnetische emissie in infraroodlicht.

Gerelateerde termen:

• Bruine dwerg
• Elektromagnetische straling
• Zichtbaar spectrum
• Submillimeterastronomie