Glossarium astronomicum

Perihelium

De meeste objecten in het zonnestelsel hebben elliptische banen, met de zon in een van de brandpunten. Het perihelium is het punt langs de baan waar het rondcirkelende lichaam het dichtst bij de zon staat. Wiskundig gezien markeert dit punt het ene uiteinde van de hoofdas van de ellips. In dit woord duidt ‘peri’ het dichtstbijzijnde punt aan en ‘helion’ de zon. Dit woord kan dus alleen worden gebruikt wanneer het centrale lichaam de zon is. Wanneer het centrale lichaam een ster is die niet de zon is, wordt de term ‘periastron’ gebruikt; wanneer het centrale lichaam dat wordt omcirkeld de aarde is, wordt de term ‘perigeum’ gebruikt. De algemene term, ongeacht het centrale lichaam, is ‘periapsis’.

Gerelateerde termen:

• Aphelium
• Ellips
• Baan
• Zonnestelsel

Hoofdas

Zie ook Ellips

Een ellips is een tweedimensionale vorm die lijkt op een afgeplatte of langgerekte cirkel. De grootste afstand over een ellips wordt de hoofdas genoemd en de kortste afstand wordt de nevenas genoemd. Een ellips heeft twee brandpunten (meervoud van brandpunt) die langs de hoofdas liggen en beide dezelfde afstand hebben tot de breedste punten. Op elk punt op de ellips is de som van de afstanden tot de twee brandpunten constant. De excentriciteit, e, van een ellips bepaalt hoe afgeplat deze is en ligt binnen het bereik 0

Een gesloten baan, zoals de baan van de aarde rond de zon, volgt de vorm van een ellips. Een baan wordt gekenmerkt door de halve lange as (de helft van de lengte van de lange as) en de excentriciteit, maar om een baan volledig te beschrijven moet ook de oriëntatie van de ellips bekend zijn.

Niet-gesloten banen, zoals kometen die slechts één keer het binnenste zonnestelsel bezoeken voordat ze de interstellaire ruimte in worden geslingerd, volgen parabolen (e=1) of hyperbolen (e>1).

Gerelateerde termen:

• Kepler's wetten
• Baan

Kepler's wetten

De drie wetten die Johannes Kepler aan het begin van de 17e eeuw formuleerde, waren de eerste die de banen van de planeten beschreven als niet perfect cirkelvormig. De eerste wet stelt dat de planeten in een elliptische baan om de zon draaien, met de zon in een van de brandpunten. De tweede wet zegt dat het oppervlak dat wordt bestreken door een lijn tussen de planeet en de zon in een bepaald tijdsinterval van de baan gelijk is. Volgens de derde wet is het kwadraat van de tijd (T2) die een planeet nodig heeft om rond de zon te draaien evenredig aan de kubus van zijn halve lange as (a3, de halve lange as is een lengte die de grootte van de baan van de planeet rond de zon karakteriseert). Kepler ontdekte deze drie wetten door de waarnemingen van Mars te bestuderen die zijn mentor Tycho Brahe had uitgevoerd. Hij gebruikte de wetten om de meest nauwkeurige berekening te maken van de banen van de planeten die in zijn tijd bekend waren.

Gerelateerde termen:

• Ellips
• Baan
• Planeet
• Zonnestelsel

Ellips

Een ellips is een tweedimensionale vorm die lijkt op een platgedrukte of langwerpige cirkel. De breedste afstand over een ellips wordt de hoofdas genoemd en de kortste afstand de korte as. Een ellips heeft twee brandpunten (meervoud van brandpunt) die langs de hoofdas liggen met beide dezelfde afstand tot de breedste punten. Op elk punt van de ellips is de som van de afstanden tot de twee brandpunten constant. De excentriciteit, e, van een ellips bepaalt hoe plat hij is en ligt binnen het bereik van 0

Een gesloten baan zoals de baan van de aarde rond de zon volgt de vorm van een ellips. Een baan wordt gekarakteriseerd door de halve lange as (de helft van de grote as) en de excentriciteit, maar om een baan volledig te beschrijven moet ook de oriëntatie van de ellips bekend zijn.

Ongesloten banen, zoals kometen die slechts één bezoek aan het binnenste zonnestelsel brengen voordat ze de interstellaire ruimte in worden geslingerd, volgen parabolen (e=1) of hyperbolen (e>1).

Gerelateerde termen:

• Kepler's wetten
• Baan

Jaarlijkse parallax

Gedurende een jaar, terwijl de aarde en alle astronomische waarnemers erop rond de zon reizen, verandert het perspectief van die waarnemers. Vergeleken met de achtergrond van de verste astronomische objecten aan de nachtelijke hemel, zorgt deze perspectiefverandering voor een verandering in de schijnbare positie van dichterbij gelegen astronomische objecten aan de nachtelijke hemel. Hierdoor lijken deze objecten in de loop van een jaar langs kleine ellipsen aan de nachtelijke hemel te bewegen, een effect dat bekend staat als jaarlijkse parallax.

De lange as van die ellips, uitgedrukt als een hoek, komt overeen met tweemaal de zogenaamde (jaarlijkse) parallaxhoek van het object. De parallaxhoek komt overeen met een verandering in de positie van de waarnemer met één astronomische eenheid (AE), dat wil zeggen met de gemiddelde afstand aarde-zon, of de verplaatsing van de aarde tussen twee astronomische waarnemingen die met een half jaar tussenpoos zijn uitgevoerd.

De afstandseenheid "parsec", een afkorting voor "parallax seconde", is zo gedefinieerd dat voor een ster op een afstand van één parsec van de aarde de jaarlijkse parallaxhoek één boogseconde bedraagt.

Gerelateerde termen:

• Parallax