Parallax
Parallax is de schijnbare verandering in de positie van een hemellichaam aan de hemel als gevolg van een verandering in het gezichtspunt van de waarnemer. De positieverandering aan de hemel, uitgedrukt als een hoek, wordt bepaald ten opzichte van de verste objecten die we kennen – historisch gezien verre sterren; in de moderne astronomie extreem verre objecten die quasars worden genoemd, die bepalend zijn voor wat het International Celestial Reference Frame wordt genoemd.
De hoek van de schijnbare positieverandering is omgekeerd evenredig aan de afstand van het object tot ons, waardoor parallaxmetingen een krachtig hulpmiddel zijn voor het bepalen van afstanden in onze kosmische omgeving (“parallaxmethode”). Voor objecten in het zonnestelsel kunnen gelijktijdige waarnemingen vanaf verschillende locaties op aarde nuttige parallaxwaarden opleveren. Voor sterren worden parallaxhoeken gegeven voor een standaardverschuiving van de positie van de waarnemer met één astronomische eenheid (de gemiddelde afstand tussen de aarde en de zon) loodrecht op de gezichtslijn.
Verschuivingen van de positie van de waarnemer van die omvang kunnen worden bereikt door waarnemingen te doen met een tussenpoos van enkele maanden, waarbij de aarde in de tussentijd langs haar baan rond de zon beweegt. Per definitie bevindt een object waarvan de parallaxhoek onder die omstandigheden 1 boogseconde is, zich op een afstand van 1 parsec (3,26 lichtjaar) van de aarde. Gedurende een jaar beschrijft de schijnbare positie van een ster aan de hemel een ellips, waarvan de halve lange as de parallaxhoek is.
De meest nauwkeurige sterrenparallaxen tot nu toe worden geleverd door de Gaia-missie van ESA, een ruimtetelescoop die speciaal voor die taak is ontworpen.
Gerelateerde termen:
• Jaarlijkse parallax