Glossarium astronomicum

Terug naar de woordenlijst

De meeste objecten in het zonnestelsel hebben elliptische banen, met de zon in een van de brandpunten. Het perihelium is het punt langs de baan waar het rondcirkelende lichaam het dichtst bij de zon staat. Wiskundig gezien markeert dit punt het ene uiteinde van de hoofdas van de ellips. In dit woord duidt ‘peri’ het dichtstbijzijnde punt aan en ‘helion’ de zon. Dit woord kan dus alleen worden gebruikt wanneer het centrale lichaam de zon is. Wanneer het centrale lichaam een ster is die niet de zon is, wordt de term ‘periastron’ gebruikt; wanneer het centrale lichaam dat wordt omcirkeld de aarde is, wordt de term ‘perigeum’ gebruikt. De algemene term, ongeacht het centrale lichaam, is ‘periapsis’.

Gerelateerde termen:
• Aphelium
• Ellips
• Baan
• Zonnestelsel

Terug naar de woordenlijst

De meeste objecten in het zonnestelsel hebben elliptische banen, met de zon in een van de brandpunten. Het perihelium is het punt langs de baan waar het rondcirkelende lichaam het dichtst bij de zon staat. Wiskundig gezien markeert dit punt het ene uiteinde van de hoofdas van de ellips. In dit woord duidt ‘peri’ het dichtstbijzijnde punt aan en ‘helion’ de zon. Dit woord kan dus alleen worden gebruikt wanneer het centrale lichaam de zon is. Wanneer het centrale lichaam een ster is die niet de zon is, wordt de term ‘periastron’ gebruikt; wanneer het centrale lichaam dat wordt omcirkeld de aarde is, wordt de term ‘perigeum’ gebruikt. De algemene term, ongeacht het centrale lichaam, is ‘periapsis’.

Gerelateerde termen:
• Aphelium
• Ellips
• Baan
• Zonnestelsel

Terug naar de woordenlijst

De meeste objecten in het zonnestelsel hebben elliptische banen, met de zon in een van de brandpunten. Het perihelium is het punt langs de baan waar het rondcirkelende lichaam het dichtst bij de zon staat. Wiskundig gezien markeert dit punt het ene uiteinde van de hoofdas van de ellips. In dit woord duidt ‘peri’ het dichtstbijzijnde punt aan en ‘helion’ de zon. Dit woord kan dus alleen worden gebruikt wanneer het centrale lichaam de zon is. Wanneer het centrale lichaam een ster is die niet de zon is, wordt de term ‘periastron’ gebruikt; wanneer het centrale lichaam dat wordt omcirkeld de aarde is, wordt de term ‘perigeum’ gebruikt. De algemene term, ongeacht het centrale lichaam, is ‘periapsis’.

Gerelateerde termen:
• Aphelium
• Ellips
• Baan
• Zonnestelsel

Terug naar de woordenlijst

Ook bekend als morgenster of avondster

Beschrijving: Venus is de op één na dichtstbijzijnde planeet bij de zon. Vaak de tweelingbroer van de aarde genoemd, is het een rotsachtige, terrestrische planeet met een straal van iets meer dan 6000 kilometer (km), ongeveer 95% van de straal van de aarde. Het heeft een massa van 0,815 keer de massa van de aarde. De atmosfeer van Venus is 90 keer dichter dan die van de aarde. Ze bestaat voornamelijk uit kooldioxide, samen met dikke wolken van zwavelzuur die het hele oppervlak bedekken. De dikke atmosfeer zorgt voor een zeer sterk broeikaseffect, wat resulteert in een oppervlaktetemperatuur van 460 graden Celsius.

De typische afstand tot de zon is 108 miljoen kilometer, ongeveer 0,72 astronomische eenheden (afstand tussen de aarde en de zon). Het duurt 224,7 dagen om één baan te voltooien. Venus doet er lang over om één keer rond zijn as te draaien ten opzichte van de verre sterren; zo'n Venusdag komt overeen met 243 aardse dagen. Dit is langer dan de tijd die Venus nodig heeft om één baan rond de zon te voltooien. Venus heeft geen bekende manen.

Venus is vernoemd naar de Romeinse godin van de liefde. Omdat Venus zo dicht bij de zon staat, is hij vaak kort voor zonsopgang of na zonsondergang aan de nachtelijke hemel te zien. Op deze momenten is Venus zelfs met het blote oog opvallend helder en wordt hij traditioneel respectievelijk de morgenster of avondster genoemd. Met een verrekijker is te zien dat Venus fasen heeft die vergelijkbaar zijn met die van de maan.

Gerelateerde termen:
• Astronomische eenheid
• Broeikaseffect
• Zonnestelsel
• Terrestrische planeet

Uranus

Uranus is de zevende planeet vanaf de zon. Het is een ijsreus met een straal van ongeveer 25.000 kilometer (km), ongeveer vier keer de straal van de aarde. Uranus heeft een massa die 14,5 keer zo groot is als die van de aarde en een vaste rotskern die omgeven is door een laag van water, methaan en ammoniak onder hoge druk. In het vroege buitenste zonnestelsel waren deze chemicaliën bevroren. De jonge Uranus verzamelde deze “ijzen”, vandaar de naam “ijsreus”. De buitenste atmosfeer van Uranus is een dikke, gezwollen laag waterstof en helium. Zijn rotatieas is meer dan 90 graden gekanteld ten opzichte van het baanvlak. Uranus heeft een ringsysteem.

De typische afstand tot de zon is ongeveer 2,9 miljard km, ongeveer 19 astronomische eenheden (afstand tussen de aarde en de zon). Uranus doet er ongeveer 84 jaar over om een baan rond de zon te voltooien. De planeet heeft meer dan 25 bekende manen of natuurlijke satellieten.

Uranus is onder goede omstandigheden nauwelijks zichtbaar met het blote oog en werd daarom vóór de moderne tijd niet als planeet geïdentificeerd. In 1781 werd hij als zodanig geïdentificeerd door William Herschel. Het was daarmee de eerste planeet die sinds de oudheid werd ontdekt. Uranus is vernoemd naar de Griekse god van de hemel.

Gerelateerde termen:
• Astronomische eenheid
• Reuzenplaneet
• IJsreus
• Manen
• Neptunus
• Buitenplaneten
• Ring
• Zonnestelsel
• Rotatie

Terug naar de woordenlijst

Trojanen zijn asteroïden die in dezelfde baan om de zon draaien als een van de grote planeten, maar zich ofwel een zesde van een baan voor de planeet ofwel een zesde van een baan achter de planeet bevinden. Deze punten, voor en achter de planeet, zijn twee speciale zwaartekrachtpunten die bekend staan als Lagrangepunten 4 en 5. Hier kan een klein hemellichaam stabiel in zijn baan blijven zonder door de zwaartekracht van de planeet heen en weer geslingerd te worden.

De grootste groepen Trojanen in het zonnestelsel zijn die welke een baan delen met Jupiter. Die welke 60 graden voor Jupiter liggen, worden soms Grieken genoemd en zijn vernoemd naar mythische Griekse personages uit de Trojaanse oorlog. Die welke 60 graden achter Jupiter liggen, zijn vernoemd naar Trojaanse personages.

Gerelateerde termen:
• Asteroïde
• Jupiter
• Zonnestelsel

Terug naar de woordenlijst

Alle objecten die onder de zwaartekracht van de zon staan, maken deel uit van het zonnestelsel. Naast de zon in het centrum omvat het zonnestelsel de acht planeten (Mercurius, Venus, Aarde, Mars, Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus), hun manen, dwergplaneten, asteroïden, kometen, meteoroïden en andere objecten in de Kuipergordel en daarbuiten, evenals kunstmatige satellieten en ruimtesondes. Aangenomen wordt dat het zonnestelsel zich uitstrekt tot 100.000 astronomische eenheden van de zon in wat de Oortwolk wordt genoemd, die bestaat uit miljarden ijzige objecten.

Gerelateerde termen:
• Asteroïde
• Astronomische eenheid
• Komeet
• Dwergplaneet
• Aarde
• Jupiter
• Kuipergordel
• Mars
• Mercurius
• Meteoroïde
• Manen
• Neptunus
• Saturnus
• Zon
• Uranus

Terug naar de woordenlijst

Pluto is een van de hemellichamen in ons zonnestelsel. Het bevindt zich in de Kuipergordel, voorbij de baan van Neptunus. Vroeger stond het bekend als de negende planeet van het zonnestelsel, maar in 2006 werd het geherclassificeerd als dwergplaneet. Hij werd in 1930 ontdekt door Clyde Tombaugh.

De gemiddelde afstand van Pluto tot de zon is 6 miljard kilometer (km) en zijn straal is 1185 km (kleiner dan de maan van de aarde). Een jaar op Pluto duurt 247,9 aardse jaren en een dag op Pluto duurt 6,4 aardse dagen.

De New Horizon-missie van NASA was het eerste ruimtevaartuig dat in 2015 langs Pluto vloog en de eerste gedetailleerde beelden van het oppervlak en de atmosfeer leverde. Het oppervlak van Pluto is zo koud dat er maar heel weinig waterstof in gasvorm kan voorkomen. De schaarse atmosfeer van Pluto bestaat voornamelijk uit stikstof en het oppervlak bestaat uit grote vlaktes van bevroren stikstof. De atmosfeer strekt zich uit tot een afstand van 1600 km. Pluto bestaat uit gesteente (70%) en ijs (30%). Het heeft vijf bekende manen: Charon, Styx, Nix, Kerberos en Hydra.

Gerelateerde termen:
• Hemellichaam
• Dwergplaneet
• Kuipergordel
• Neptunus
• Zonnestelsel

Terug naar de woordenlijst
Een planeet wordt door de Internationale Astronomische Unie gedefinieerd als een hemellichaam dat in een baan rond een ster of het overblijfsel van een ster draait, dat groot genoeg is om door zijn eigen zwaartekracht bijna rond van vorm te zijn, maar niet massief genoeg om thermonucleaire fusie in zijn kern te laten plaatsvinden. Het moet ook groot genoeg zijn om met zijn zwaartekracht andere objecten te verwijderen die dicht langs zijn baan rond de ster komen. Daarom zijn het koude hemellichamen (in vergelijking met sterren) die alleen in het zichtbare spectrum schijnen door het licht dat door hun sterren wordt weerkaatst, maar ze zenden wel licht uit in infrarode golflengten. In ons zonnestelsel draaien acht planeten rond de zon. Planeten kunnen in principe rotsachtige objecten zijn, zoals de binnenplaneten – Mercurius, Venus, Aarde en Mars – of voornamelijk vloeistof en gas met een kleine vaste kern, zoals de buitenplaneten – Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus.

Planeten buiten het zonnestelsel worden exoplaneten genoemd, of kortweg exoplaneten.

Gerelateerde termen:
• Aarde
• Exoplaneet
• Gasreus
• Reuzenplaneet
• IJsreus
• Internationale Astronomische Unie
• Jupiter
• Mars
• Mercurius
• Neptunus
• Kernfusie
• Buitenplaneten
• Saturnus
• Zonnestelsel
• Terrestrische planeet
• Uranus
• Venus

Terug naar de woordenlijst

De meeste objecten in het zonnestelsel hebben elliptische banen, met de zon in een van de brandpunten. Het perihelium is het punt langs de baan waar het rondcirkelende lichaam het dichtst bij de zon staat. Wiskundig gezien markeert dit punt het ene uiteinde van de hoofdas van de ellips. In dit woord duidt ‘peri’ het dichtstbijzijnde punt aan en ‘helion’ de zon. Dit woord kan dus alleen worden gebruikt wanneer het centrale lichaam de zon is. Wanneer het centrale lichaam een ster is die niet de zon is, wordt de term ‘periastron’ gebruikt; wanneer het centrale lichaam dat wordt omcirkeld de aarde is, wordt de term ‘perigeum’ gebruikt. De algemene term, ongeacht het centrale lichaam, is ‘periapsis’.

Gerelateerde termen:
• Aphelium
• Ellips
• Baan
• Zonnestelsel