Glossarium astronomicum

De effectieve temperatuur van een ster is de temperatuur van een theoretische perfecte straler (een ‘zwart lichaam’) die hetzelfde oppervlak en dezelfde totale lichtopbrengst heeft als de ster.

Sterren hebben verschillende lagen met verschillende temperaturen, waarvan er verschillende bijdragen aan wat we uiteindelijk als sterrenlicht ontvangen. Astronomen vinden het vaak handig om een ster weer te geven met een veel eenvoudiger model, namelijk een geïdealiseerde lichtbron die een ‘zwart lichaam’ wordt genoemd. De totale energie-output van een zwart lichaam wordt volledig bepaald door twee parameters: de temperatuur en het oppervlak. De effectieve temperatuur van de ster is de temperatuur van een zwart lichaam dat hetzelfde oppervlak en dezelfde totale energie-output heeft als de ster.

De effectieve temperatuur is een nuttige manier om de bijdragen aan de lichtopbrengst van de ster vanuit verschillende delen van zijn buitenste lagen te middelen en heeft doorgaans een waarde die sterk lijkt op de temperatuur van de fotosfeer van de ster – de oppervlaktelaag waar het grootste deel van het licht van de ster vandaan komt.

Gerelateerde termen:
• Zwartelichaamsstraling
• Fotosfeer
• Spectraaltype
• Temperatuur

In een fysisch systeem dat in de loop van de tijd tot rust is gekomen en een zogenaamd thermisch evenwicht heeft bereikt, heeft elke manier waarop het systeem kan veranderen (elke “vrijheidsgraad”) gemiddeld dezelfde energie. De temperatuur van het systeem is een maat voor hoe groot die gemiddelde energie is.

Temperatuur is belangrijk in alle disciplines van de natuurwetenschappen en in de meeste aspecten van het dagelijks leven. De meest gangbare temperatuurschalen zijn de schaal van Celsius (voorheen centigrade, aangeduid als °C), de schaal van Fahrenheit (aangeduid als °F) en de schaal van Kelvin (aangeduid als K). De laatste wordt voornamelijk gebruikt voor wetenschappelijke doeleinden. De laagste theoretische temperatuur is het absolute nulpunt (0 K = -273,15 °C), waarbij geen thermische energie meer uit een lichaam kan worden gehaald. In de kern van sterren is de temperatuur hoger dan 10 miljoen K, terwijl het in koude moleculaire wolken van interstellair gas wel 10 K kan zijn.

Gerelateerde termen:
• Absoluut nulpunt
• Energie
• Thermische straling

In de wiskunde is een graad (symbool °) een hoekmaat. Eén graad is 1/360e van een volledige cirkel. Het kan worden uitgedrukt als een decimaal getal of worden verdeeld in boogminuten (symbool ′), waarbij 60′ gelijk is aan 1°, en boogseconden (symbool ″), waarbij 60″ gelijk is aan 1′. Eén boogseconde is 1/3600e van een graad, een extreem kleine hoek.

Graden meten de schijnbare grootte van een object (zie hoekdiameter) en zijn positie aan de hemelbol. Zie ook: declinatie, rechte klimming, hoogte en azimut. Op aarde: breedtegraad en lengtegraad. Ze worden ook gebruikt om de hoekige afstand tussen objecten aan de hemelbol te meten. De breedte van je vuist op armlengte is ongeveer 10°; van de horizon tot het zenit is het 90°. Afhankelijk van de schaal kunnen de resolutie en het gezichtsveld van een telescoop worden uitgedrukt in graden, boogminuten of boogseconden.

Alternatieve betekenis: Een eenheid in de temperatuurmaat, gebruikt met de Fahrenheit- of Celsiusschaal. De Celsiusschaal wordt gedefinieerd door het vriespunt van water op zeeniveau op 0 °C en het kookpunt van water op 100 °C. Een verandering van één graad Celsius is hetzelfde als een verandering van één kelvin, maar ze hebben verschillende nulpunten. Het nulpunt van de Kelvinschaal is het absolute nulpunt, de laagste temperatuur is -273,15 °C. In het oudere Fahrenheitsysteem is een verandering van één graad hetzelfde als een verandering van 5/9e van een graad Celsius of Kelvin.

Gerelateerde termen:
• Absolute nulpunt
• Hoogte
• Azimut
• Hemelcoördinaten
• Declinatie
• Horizon
• Breedtegraad
• Lengtegraad
• Rechte klimming (RA)
• Zenit