Glossarium astronomicum

Einsteins algemene relativiteitstheorie voorspelt het bestaan van zwaartekrachtgolven: rimpelingen in ruimte en tijd die zich met de snelheid van het licht voortbewegen. Een manier om dergelijke golven te produceren is wanneer twee objecten om elkaar heen draaien. Zwaartekrachtgolven werden voor het eerst afgeleid uit waarnemingen van de dubbelster PSR B1913+16 (een neutronenster en een pulsar die rond een gemeenschappelijk zwaartepunt draaien). De omlooptijd is afgenomen doordat het systeem energie verliest door zwaartekrachtgolven uit te stralen.

De eerste detectie van zwaartekrachtgolven vond plaats in september 2015 door de twee zwaartekrachtgolfdetectoren van het Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory (LIGO). Zwaartekrachtgolven kunnen informatie bevatten over astronomische objecten die op geen enkele andere manier toegankelijk is, met name over rondcirkelende en samensmeltende zwarte gaten of neutronensterren.

Gerelateerde termen:
• Fotosfeer
• Zon
• Galactische balk

De effectieve temperatuur van een ster is de temperatuur van een theoretische perfecte straler (een ‘zwart lichaam’) die hetzelfde oppervlak en dezelfde totale lichtopbrengst heeft als de ster.

Sterren hebben verschillende lagen met verschillende temperaturen, waarvan er verschillende bijdragen aan wat we uiteindelijk als sterrenlicht ontvangen. Astronomen vinden het vaak handig om een ster weer te geven met een veel eenvoudiger model, namelijk een geïdealiseerde lichtbron die een ‘zwart lichaam’ wordt genoemd. De totale energie-output van een zwart lichaam wordt volledig bepaald door twee parameters: de temperatuur en het oppervlak. De effectieve temperatuur van de ster is de temperatuur van een zwart lichaam dat hetzelfde oppervlak en dezelfde totale energie-output heeft als de ster.

De effectieve temperatuur is een nuttige manier om de bijdragen aan de lichtopbrengst van de ster vanuit verschillende delen van zijn buitenste lagen te middelen en heeft doorgaans een waarde die sterk lijkt op de temperatuur van de fotosfeer van de ster – de oppervlaktelaag waar het grootste deel van het licht van de ster vandaan komt.

Gerelateerde termen:
• Zwartelichaamsstraling
• Fotosfeer
• Spectraaltype
• Temperatuur

Eenvoudig gezegd zijn sterren bollen van gas (of beter gezegd: plasma) die bij elkaar worden gehouden door hun eigen zwaartekracht en door hun interne druk worden behoed voor instorting. Modellen van de sterstructuur beschrijven in detail hoe de omstandigheden in de kern van een ster leiden tot verschillende soorten kernfusiereacties, hoe de energie die bij die reacties vrijkomt naar buiten wordt getransporteerd door straling, geleiding of convectie, en hoe het evenwicht tussen zwaartekracht en druk in de verschillende segmenten van de ster in stand wordt gehouden. Op deze manier verbinden modellen van de structuur van sterren ook de massa, helderheid, samenstelling en verwachte levensduur van een ster met elkaar. Ze beschrijven ook de rol van de rotatie van sterren, de evolutie van sterren (hoe sterren in de loop van de tijd veranderen) en de fysica van sterrenresten.

Gerelateerde termen:
• Chromosfeer
• Corona
• Fotosfeer
• Stralingszone
• Ster
• Evolutie van sterren
• Stellaire restanten
• Convectieve zone
• Rotatie
• Sterkern

De fotosfeer (“lichtbol”) is de laag van een ster waaruit het licht dat we waarnemen voortkomt. Licht dat wordt uitgezonden vanuit diepere, dichtere lagen wordt geabsorbeerd voordat het uit de ster kan ontsnappen. Hogere lagen zijn minder dicht en zenden geen noemenswaardig licht uit.

Gerelateerde termen:
• Ster

De chromosfeer (of "kleurenbol") van de zon of een andere zonachtige ster is de dunne laag in de atmosfeer direct boven de fotosfeer, de dichtere laag waaruit het zonlicht of sterlicht wordt uitgezonden. Tijdens een totale zonsverduistering is de chromosfeer zichtbaar als een zwakke ring van gloeiende gassen, voornamelijk waterstof, dat rood gloeit, vandaar de naam.

Gerelateerde termen:
• Corona
• Fotosfeer
• Sterstructuur