Glossarium astronomicum

Een spiegel is een optisch apparaat dat licht vanaf zijn oppervlak weerkaatst. Bolle spiegels verspreiden lichtstralen, en holle spiegels concentreren lichtstralen. Holle spiegels kunnen zo worden gevormd dat ze parallelle lichtstralen op één punt bundelen. De meeste moderne telescopen gebruiken grote holle spiegels als hun primaire verzamelgebied.

Het hoofdgedeelte van de meeste spiegels die in astronomische telescopen worden gebruikt, is gemaakt van glas. Andere materialen die soms voor het spiegelgedeelte worden gebruikt, zijn keramiek en metalen. Het spiegelgedeelte wordt geslepen (of anderszins gevormd) en gepolijst, en als het materiaal nog niet reflecterend is, wordt er een dunne metalen coating op het oppervlak aangebracht. Aluminium is het meest gebruikte coatingmateriaal, maar goud of zilver zijn alternatieven.

Voor telescopen met een diameter van meer dan ongeveer 6 meter is het gieten en ondersteunen van zulke enorme glazen spiegels moeilijk. Als gevolg daarvan gebruiken sommige van de grootste telescopen ter wereld nu veel kleinere spiegels die samen zijn geplaatst om het licht te focussen alsof ze één grote spiegel zijn.

Gerelateerde termen:
• Optica
• Reflectietelescoop

Een lens is een optisch apparaat dat door middel van breking licht buigt, zodat het wordt gebundeld of verspreid. Lenzen worden doorgaans gemaakt van glas, kunststof of een ander transparant materiaal. Convexe lenzen bundelen licht en brengen een parallelle lichtstraal samen op één punt. Concave lenzen verspreiden een parallelle lichtstraal, zodat deze lijkt te komen van één punt.

Lenzen zijn de belangrijkste onderdelen van refractietelescopen en verrekijkers. Zelfs als een astronomische telescoop een reflectietelescoop is (een telescoop die spiegels gebruikt om licht te focussen), is het waarschijnlijk dat de camera's en spectrografen die aan de telescoop zijn bevestigd, een of meer lenzen gebruiken.

Een massief object kan een ‘zwaartekrachtlens’ worden genoemd wanneer het optische vervorming veroorzaakt in het beeld van een ander object op de achtergrond. Deze vervorming is het gevolg van de afbuiging van het licht van het achtergrondobject door de zwaartekracht van het massieve object op de voorgrond; dit fenomeen wordt zwaartekrachtlenzen genoemd.

Gerelateerde termen:
• Zwaartekrachtlens
• Optica
• Reflectietelescoop
• Refractietelescoop
• Breking
• Spectrograaf
• Spiegel

Als je 's nachts naar boven kijkt, zie je misschien de sterren fonkelen. De lucht in de atmosfeer is altijd in beweging en wanneer het licht van een ster door een gebied met turbulentie gaat, wordt het in verschillende mate afgebogen. Daarom zien we in de lucht niet één enkel stabiel lichtpuntje voor elke ster, maar een dansende, steeds veranderende, vervormde opeenvolging van lichtpuntjes. Voor astronomen betekent twinkelen dat ze geen beelden van hemellichamen kunnen maken die even gedetailleerd zijn als hun grote telescopen op de grond anders zouden kunnen leveren. Adaptieve optica is een manier om dat effect te verminderen. Met behulp van een echte ster of een met laser geprojecteerde “kunstmatige ster” controleert een adaptief optisch systeem (“AO”) de atmosferische vervorming in realtime. Licht dat de telescoop binnenkomt, wordt naar een vervormbare spiegel geleid. Die spiegel wordt door een computer aangestuurd en continu op precies de juiste manier vervormd om atmosferische vervorming tegen te gaan.

Gerelateerde termen:
• Optica
• Spiegel

Ook bekend als hoekdiameter

Resolutie, of hoekresolutie, is de kleinste hoek tussen twee dicht bij elkaar liggende puntvormige objecten die als afzonderlijk kunnen worden waargenomen. Het kan ook worden gezien als de spreiding van een puntvormig object (zoals een ster), die voornamelijk te wijten is aan de optica van de telescoop. Dit is een zeer belangrijke eigenschap van telescopen, aangezien telescopen met een hogere hoekresolutie ons in staat stellen om sterren die zeer dicht bij elkaar staan visueel van elkaar te scheiden en om fijnere details te zien in uitgebreide objecten zoals nevels en sterrenstelsels. Twee sterren met een hoekafstand kleiner dan de resolutie zullen als één object verschijnen. De resolutie van een telescoop kan worden verbeterd door de grootte van de lichtverzamelende spiegel of lens te vergroten. Het hangt ook af van de golflengte en wordt slechter naarmate de golflengte toeneemt.

Gerelateerde termen:
• Telescoop
• Lens
• Spiegel