Glossarium astronomicum

Röntgenstraling bestaat uit elektromagnetische golven die minder energie bevatten dan gammastraling, maar meer energie dan ultraviolette straling. Het röntgengedeelte van het spectrum wordt doorgaans gedefinieerd als het golflengtebereik tussen 10 picometer en 10 nanometer. Dit komt overeen met frequenties tussen ongeveer 30 petahertz en 30 exahertz. De energieën van de resulterende fotonen (lichtdeeltjes) liggen in het bereik tussen ongeveer 100 eV en 100 keV, waarbij gebruik wordt gemaakt van de eenheid “elektronvolt” die gebruikelijk is in de deeltjesfysica.

In de astronomie bereikt significante röntgenstraling ons doorgaans vanuit gebieden met gas of plasma bij zeer hoge temperaturen, hoger dan een miljoen kelvin. Voorbeelden hiervan zijn de corona van onze zon en de corona's van andere sterren, en ook de accretieschijven rond compacte objecten: gas dat naar een neutronenster of zwart gat valt en rondwervelt in een extreem hete schijf voordat het op of in het centrale object valt. Supernova-restanten zijn een andere veel voorkomende klasse van astronomische röntgenbronnen: wanneer een massieve ster aan het einde van zijn leven explodeert als een supernova, worden de buitenste lagen van de ster de ruimte in geslingerd. Wanneer dat weggeslingerde gas in contact komt met het omringende interstellaire medium, zullen schokeffecten de materie in het botsingsgebied tot hoge temperaturen verwarmen, wat resulteert in de productie van röntgenstraling.

Gerelateerde termen:
• Elektromagnetische straling
• Gammastraling
• Ultraviolet
• Golflengte

Een röntgentelescoop is een type telescoop dat speciaal is ontworpen voor het waarnemen van hoogenergetisch, hoogfrequent röntgenlicht dat onzichtbaar is voor het menselijk oog. Aangezien de atmosfeer van de aarde binnenkomende röntgenstraling volledig absorbeert, zijn röntgentelescopen doorgaans ruimtetelescopen. De hoge frequenties en bijbehorende korte golflengten van röntgenstraling vereisen een optiek die aanzienlijk verschilt van die van telescopen voor zichtbaar licht: röntgenstraling valt onder een zeer kleine hoek (“schuine invalshoek”) op de spiegels van de telescoop en kaatst terug van de buitenkant van de spiegel (“externe reflectie”). Spiegelconstructies voor het focussen van röntgenstraling die op deze manier werken, worden vaak gebouwd als concentrische schalen. Bij zeer hoge energieën, voor “harde” röntgenstraling, probeert de optica van de telescoop doorgaans helemaal niet het licht te focussen, maar vertrouwt men in plaats daarvan op maskers om informatie over de richting van de röntgenstraling te verkrijgen en op basis van deze informatie beelden te reconstrueren.

Gerelateerde termen:
• Röntgenastronomie
• Röntgenstraling

Röntgenastronomie is een onderzoeksgebied dat zich bezighoudt met het verzamelen en analyseren van alle informatie die afkomstig is uit de kosmos in de vorm van zeer energetische elektromagnetische straling (energetischer dan ultraviolette straling maar minder energetisch dan gammastraling).

Röntgenstraling heeft frequenties tussen 30 petahertz en 30 exahertz, wat overeenkomt met golflengten tussen 10 picometer en 10 nanometer. In de oudere lengte-eenheid die nog steeds in veel gebieden van de astronomie, waaronder röntgenastronomie, wordt gebruikt, komt dit overeen met tussen 0,1 en 100 angstrom (Å). Gezien het prominente karakter van de deeltjesnatuur van licht in dat deel van het spectrum, gebruiken röntgenastronomen gewoonlijk fotonenergieën in plaats van golflengten om te karakteriseren wat ze meten. In termen van elektronvolt (eV), de energiegroep die gebruikelijk is in de deeltjesfysica, komen de bovenstaande frequentie- en golflengtebereiken overeen met fotonenergieën tussen 100 eV en 100 keV.

Aangezien de atmosfeer de meeste röntgenstraling absorbeert, wordt röntgenastronomie doorgaans uitgevoerd met ruimtetelescopen. Röntgenstraling van astronomische bronnen is afkomstig van extreem hete gebieden. Deze omvatten de schijven rond compacte objecten zoals zwarte gaten of neutronensterren, en de hete corona van sterren.

Gerelateerde termen:
• Zwart gat
• Corona
• Elektromagnetische straling
• Gammastraling
• Ultraviolet
• Röntgenstraling