Glossarium astronomicum

Waarneembare heelal

Het waarneembare universum verwijst naar het deel van het universum dat we kunnen zien, namelijk een bol met ons in het middelpunt. De straal van het waarneembare universum wordt bepaald door hoe ver het licht sinds het begin van het universum naar ons toe heeft kunnen reizen. Gebieden aan de rand van het waarneembare universum zijn zo ver weg dat hun licht net genoeg tijd heeft gehad om ons te bereiken in de afgelopen 14 miljard jaar; met andere woorden: gedurende de hele leeftijd van het universum.

De verste gebieden van het universum die we kunnen zien, bevinden zich nu op meer dan 40 miljard lichtjaar afstand. Dit komt doordat het universum sterk is uitgezet sinds het licht dat ons vanuit die gebieden bereikt, werd uitgezonden. Licht van objecten buiten het waarneembare universum heeft nog niet genoeg tijd gehad om ons te bereiken.

Hoe langer we wachten, hoe meer tijd het licht heeft om ons te bereiken en hoe groter het waarneembare universum wordt. Andere waarnemers in de kosmos hebben hun eigen waarneembare universums: een bol met hen in het midden, waarvan de straal de grootste afstand is waarover licht uit andere gebieden de tijd heeft gehad om hen te bereiken.

Gerelateerde termen:

• Versnellend heelal
• Elektromagnetische straling
• Licht
• Lichtjaar
• Ruimtetelescoop
• Heelal

Parsec

De parsec (pc) is een standaardeenheid voor afstandsmeting in de astronomie, die als volgt wordt gedefinieerd: Stel je een cirkel voor met een straal van één astronomische eenheid (dat is de gemiddelde afstand tussen de aarde en de zon), die we recht van voren bekijken. Vanaf een afstand van precies één parsec zien we dat de straal van de cirkel een hoek van één boogseconde beslaat. Dit maakt dat 1 pc ongeveer 3,26 lichtjaar is, en evenveel astronomische eenheden als er boogseconden in één radiaal zijn: 206.264,8 astronomische eenheden.

Het praktische belang van deze definitie is de relatie met de parallaxmethode voor het bepalen van afstanden. Bij deze methode meet men kleine positieverschuivingen van astronomische objecten aan de hemel terwijl de positie van de waarnemer met een bepaalde lengte verandert. Voor een astronomisch object op een afstand van één parsec komt een verandering in de positie van de waarnemer met één astronomische eenheid (meestal omdat de aarde tussen de twee waarnemingen langs haar baan is bewogen) overeen met een schijnbare positieverschuiving, de parallax (hoek) van het object genoemd, van één boogseconde. Dit resulteert in een eenvoudige relatie: de afstand in parsecs is één gedeeld door de parallaxhoek in boogseconden.

Door zijn directe geometrische betekenis is de parsec de voorkeursmaat voor afstand van professionele astronomen, en komt deze in de literatuur vaker voor dan afstanden in lichtjaren. Sirius bevindt zich op een afstand van 2,7 pc van ons, wat overeenkomt met een parallax van 1/2,7 = 0,37 boogseconden. Zelfs Proxima Centauri, de dichtstbijzijnde ster naast onze zon, heeft een parallax van minder dan 1 boogseconde.

Gerelateerde termen:

• Jaarlijkse parallax
• Lichtjaar
• Parallax
• Sirius