Glossarium astronomicum

De aarde oefent een kracht uit die bekend staat als zwaartekracht, die alle objecten naar het middelpunt van de aarde trekt. Op of nabij het aardoppervlak ervaren we die kracht als een neerwaartse trekkracht op ons en alle andere objecten. Voor elk object wordt de sterkte van de neerwaartse trekkracht het gewicht van dat object genoemd. Op elke planeet is het gewicht van een object recht evenredig met de massa van het object, en in het dagelijks leven gebruiken we de termen gewicht en massa soms door elkaar. Wanneer we een weegschaal gebruiken, meet deze de kracht die erop wordt uitgeoefend. Als we stil op de weegschaal staan en niet aan een ander object duwen of trekken, is deze kracht ons gewicht, maar de weegschaal geeft ons het resultaat als een waarde voor onze massa, in kilogram, pond of een andere massa-eenheid. Maar als we op de maan zouden staan, of op het oppervlak van een andere planeet, zou onze massa nog steeds hetzelfde zijn, maar ons gewicht zou anders zijn, dus het is belangrijk om de twee termen uit elkaar te houden!

Gerelateerde termen:
• Zwaartekracht
• Massa

Op aarde is de zwaartekracht vrijwel constant en wijst deze naar wat wij ‘beneden’ noemen. Maar over grotere afstanden variëren de sterkte en richting van de zwaartekracht, en die verschillen worden getijdenkrachten genoemd. De aarde en de maan draaien bijvoorbeeld om een gemeenschappelijk zwaartepunt vanwege hun wederzijdse zwaartekracht, maar objecten aan de kant van de aarde die dichter bij de maan staan, worden iets sterker naar de maan toe versneld, terwijl objecten aan de andere kant van de aarde iets minder worden versneld. Het oceaanwater van de aarde volgt deze getijdenversnellingen en vormt “getijdenbulten” direct onder de maan en aan de andere kant, wat de getijden van de aarde veroorzaakt.

Gerelateerde termen:
• Zwaartekracht
• Getijdenvergrendeling

Zwaartekracht is de wederzijdse aantrekkingskracht tussen objecten met massa. In de klassieke mechanica oefent elk object met massa altijd een aantrekkingskracht uit op een ander object met massa. Deze aantrekkingskracht is wat we kennen als zwaartekracht. Einsteins algemene relativiteitstheorie herinterpreteert zwaartekracht als een kromming van de ruimtetijd in plaats van een kracht. De klassieke benadering van zwaartekracht is echter in de meeste scenario's nog steeds accuraat. Hoe zwaarder een object is, hoe sterker zijn zwaartekracht/kromming van de ruimtetijd en dus hoe sterker de aantrekkingskracht op andere objecten.

Gerelateerde termen:
• Massa

De gravitatieconstante is een van de belangrijkste constanten in het heelal. Deze werd voor het eerst genoemd door Isaac Newton. De constante maakt deel uit van de wet van Newton inzake de zwaartekracht, die aangeeft dat alle deeltjes met een massa alle andere deeltjes (die ook een massa hebben) aantrekken met een kracht die recht evenredig is met het product van de massa's van de deeltjes en omgekeerd evenredig met het kwadraat van de afstand tussen de objecten. De evenredigheidsconstante is de gravitatieconstante. De waarde van de gravitatieconstante is door middel van experimenten gemeten op 6,67 × 10^-11 kubieke meter per kilogram per seconde in het kwadraat m³ kg^-1 s^-2.

Gerelateerde termen:
• Zwaartekracht
• Massa

Ontsnappingssnelheid is de minimale snelheid die een object moet hebben om permanent te ontsnappen aan het zwaartekrachtsveld van een hemellichaam. Dit is een scalaire grootheid en zou dus beter ontsnappingssnelheid kunnen worden genoemd; de term ontsnappingssnelheid wordt echter vaak gebruikt. Het eenvoudigste geval is dat van een hemellichaam dat sferisch symmetrisch is - wat een uitstekende benadering is om sterren en planeten te beschrijven. In dit geval wordt de ontsnappingssnelheid op een afstand r van het middelpunt van een lichaam met massa m gegeven door √(2Gm/r), waarbij G de gravitatieconstante is. Aan het oppervlak van een bolvormig lichaam is de afstand tot het middelpunt gelijk aan de straal. Dit betekent dat de ontsnappingssnelheid aan het oppervlak van een ongeveer bolvormig hemellichaam afhangt van de straal en de massa. In het geval van de Zon is dat 617,5 kilometer per seconde (km/s) en voor de Aarde 11,2 km/s. Voor de Maan is het 2,4 km/s, wat betekent dat een voorwerp op de Maan een lagere snelheid moet bereiken om aan de zwaartekracht van de Maan te ontsnappen dan een voorwerp op Aarde nodig zou hebben om de zwaartekracht van de Aarde te verlaten.

Gerelateerde termen:
• Zwaartekracht