Glossarium astronomicum

Terug naar de woordenlijst
Submillimeterastronomie is de studie van de hemel in ver-infrarood licht met golflengten tussen honderd micrometer en één millimeter.

Submillimeterastronomie is gevoelig voor enkele van de koudste gebieden in de ruimte en kan worden gebruikt om gebieden met de zwaarste extinctie te bestuderen. Het is bijzonder nuttig voor het bestuderen van stoffige stervormingsgebieden en planeetvormende schijven rond jonge sterren. Op grotere schaal kan het worden gebruikt om de bijdrage van stof aan de totale emissie van sterrenstelsels te bestuderen.

Veel van de astronomische technieken voor submillimeterastronomie worden ook gebruikt in de radioastronomie, en veel submillimeterobservatoria maken gebruik van arrays van telescopen die met elkaar zijn verbonden om een detailniveau te bereiken dat anders alleen met een veel grotere telescoopschotel zou kunnen worden bereikt. Er zijn echter ook observatoria met één enkele schotel. Submillimeterobservatoria bevinden zich doorgaans op zeer droge plaatsen, om de atmosferische absorptie door waterdamp te verminderen, die anders de submillimeterstraling uit de ruimte zou blokkeren. Meestal bevinden deze locaties zich op grote hoogte, zoals Mauna Kea op Hawaï, het Chajnantor-plateau in Chili of Hanle in het Indiase deel van het Himalaya-gebergte, maar er zijn ook submillimetertelescopen op Antarctica. Daarnaast zijn er verschillende submillimeterballon-experimenten uitgevoerd.

Gerelateerde termen:
• Atmosferische extinctie
• Elektromagnetische straling
• Infrarood (IR)
• Planeetvorming
• Radioastronomie
• Stervorming
• Roodverschuiving
• Interstellaire extinctie

Terug naar de woordenlijst

Radiogolven zijn het deel van het elektromagnetische spectrum met de langste golflengte, de laagste frequentie en de laagste energie. Ze variëren van een kortste golflengte van ongeveer 1 millimeter en een frequentie van 300 gigahertz tot vele kilometers in golflengte en megahertz in frequentie. Onze atmosfeer is transparant voor het grootste deel van deze golfband, waardoor radiotelescopen op de grond kunnen worden geplaatst.

Gerelateerde termen:
• Elektromagnetische straling
• Microgolfstraling
• Radiotelescoop

Terug naar de woordenlijst

Radioastronomie is het deelgebied van de astronomie dat zich bezighoudt met de waarneming van radiogolven, een speciaal gebied in het elektromagnetische spectrum. De atmosfeer van de aarde heeft ‘radiovensters’: deze laten radiogolven in bepaalde frequentie- (of golflengte-)bereiken vrijwel ongehinderd door. Daardoor kunnen dergelijke radiogolven van astronomische objecten worden waargenomen met radiotelescopen op aarde.

De typische observatiefrequenties variëren van een bovengrens van ongeveer 300 gigahertz (GHz) tot tientallen megahertz (MHz). Dit komt overeen met golflengten van respectievelijk 1 millimeter (mm) tot tientallen meters. Door naar bijzonder geschikte droge locaties op grote hoogte te gaan, kunnen astronomen zelfs submillimeterwaarnemingen uitvoeren, tot golflengten van ongeveer 0,3 mm, wat overeenkomt met frequenties tot 1 terahertz (THz). De ondergrens van de frequentie van ongeveer 10 MHz is te wijten aan de zogenaamde ionosfeer van de aarde. Dat hooggelegen gebied in onze atmosfeer bevat talrijke geladen deeltjes, die ultralange radiogolven terugkaatsen naar de ruimte.

Radioastronomie stelt ons in staat om de emissie van koud gas in sterrenstelsels en de Melkweg te observeren, zoals atomair waterstof en moleculair gas. Op deze manier kunnen astronomen het diffuse interstellaire medium bestuderen, evenals de gebieden en processen waarin sterren en planeten worden geboren.

Radioastronomie maakt ook de studie mogelijk van zeer energetische objecten zoals pulsars en actieve galactische kernen: in of rond dergelijke objecten worden elektronen versneld in een sterk magnetisch veld, wat leidt tot de emissie van radiogolven die bekend staan als synchrotronstraling. Pulsars en de zeer heldere actieve galactische kernen die bekend staan als quasars werden ontdekt met behulp van radioastronomie, evenals het overblijfsel van de hete oerknalfase van ons universum, de kosmische microgolfachtergrond (CMB).

Hoewel radiogolven uit de ruimte voor het eerst werden gedetecteerd in de jaren 1930, werd radioastronomie pas na 1950 een belangrijke tak van de observationele astronomie.

Gerelateerde termen:
• Elektromagnetische straling
• Radiogolven