Glossarium astronomicum

Terug naar de woordenlijst

Het interstellaire medium (ISM) is een term die al het gas en stof beschrijft dat zich tussen de sterrenstelsels in een sterrenstelsel bevindt. Ons zonnestelsel bevindt zich in de schijf van de Melkweg, waar het grootste deel van het ISM bestaat uit atomaire waterstof gemengd met atomair helium en stof.

Het ISM heeft een zeer lage dichtheid vergeleken met planetaire atmosferen, met een typische dichtheid van minder dan één deeltje per kubieke centimeter, ongeveer 50 miljard keer minder dicht dan de atmosfeer van de aarde. Deze dichtheid varieert sterk, samen met de temperatuur, in het Melkwegstelsel, waarbij het ISM is verdeeld in verschillende componenten.

De grootste componenten qua volume in de galactische schijf zijn het warme atomaire gas en het warme geïoniseerde gas, beide met temperaturen rond de 8000 Kelvin (K) en dichtheden rond een half atoom of ion per kubieke centimeter. Een kleiner volume bestaat uit kouder, dichter atomair gas met een temperatuur rond de 40 K. Een nog kleiner volume van het interstellaire medium bestaat uit dichtere (tot een miljoen moleculen per kubieke centimeter), koudere (<20 K) wolken van moleculaire waterstof. Sommige van deze moleculaire wolken storten in onder hun eigen zwaartekracht, wat leidt tot de vorming van nieuwe sterren. Moleculaire wolken in de Melkweg bevinden zich voornamelijk in de spiraalarmen. Het gas rond de schijf van de Melkweg is erg heet (miljoenen Kelvin) en heeft een zeer lage dichtheid.

Sterren brengen gas en stof terug naar het interstellaire medium door middel van sterrenwinden en supernovae. Het gas en stof dat naar het interstellaire medium terugkeert, bevat een hoger percentage zware elementen (metalen), waardoor het sterrenstelsel na verloop van tijd verrijkt wordt. Het gas en stof in het interstellaire medium is de belangrijkste oorzaak van interstellaire extinctie.

Gerelateerde termen:
• Stof
• Extinctie
• Galactische schijf
• Gas
• Melkweg
• Planetaire nevel
• Zonnestelsel
• Zonnewind
• Spiraalvormig sterrenstelsel
• Stervorming
• Supernova
• Interstellaire extinctie

Terug naar de woordenlijst
Een protoster is een vroeg stadium in het proces van stervorming. Het is een grote massa gas en stof die is ontstaan als gevolg van de samentrekking van een gigantische moleculaire wolk in het interstellaire medium. Als de wolk instort, wordt zwaartekracht omgezet in warmte, waardoor de nog in vorming zijnde protoster wordt opgewarmd. Deze fase kan 105 tot 107 jaar duren, afhankelijk van de massa van de ster, waarbij zwaardere sterren sneller worden gevormd. Het begint met een toename van de dichtheid in de kern van de moleculaire wolk en eindigt met de vorming van een pre-hoofdreeksster. Pre-hoofdreekssterren met een vergelijkbare massa als de zon staan bekend als T-Tauri-sterren. Zodra waterstoffusie in de kern van een ster ontbrandt, begint deze energie te produceren en wordt het een hoofdreeksster.

Gerelateerde termen:
• Hoofdreeks
• Stervorming
• Interstellair medium
• Moleculaire wolk