Glossarium astronomicum

Ruimteweer

Ruimteweer beschrijft de in de tijd variërende omstandigheden in de buurt van de aarde die verband houden met de aanwezigheid van geladen deeltjes en de eigenschappen van het aardmagnetisch veld. Slecht ruimteweer, waarbij grote hoeveelheden geladen deeltjes uit de ruimte aankomen, kan radiocommunicatie bemoeilijken en, in het geval van een zonnestorm, zelfs schade toebrengen aan elektronica in ruimtevaartuigen of zelfs op de grond. Het wordt ook geassocieerd met wat ongetwijfeld de mooiste ruimteweersverschijnselen zijn: kleurrijke poollichten. Factoren die het ruimteweer beïnvloeden zijn kosmische straling, de toestand van de Van Allen-gordels van geladen deeltjes in het magnetisch veld van de aarde, de zonnewind van geladen deeltjes en gebeurtenissen zoals zonnevlammen en coronale massa-uitbarstingen die geladen deeltjes in de richting van de aarde lanceren.

Gerelateerde termen:

• Aurora
• Magnetische polen
• Deeltje
• Zonnewind
• Kosmische stralingsastronomie
• Elektron
• Magnetisch veld
• Coronale massa ejectie (CME)

Geomagnetische storm

Naast de elektromagnetische straling die de zon uitzendt, is er een constante stroom van geladen deeltjes die de zon verlaten, ook wel zonnewind genoemd.

Bepaalde soorten zonneactiviteit – zonnevlammen en de nog spectaculairdere coronale massa-uitbarstingen – kunnen plotseling en drastisch de hoeveelheid geladen deeltjes die de zon verlaten doen toenemen, waardoor een schokfront ontstaat in de zonnewind, dat zich naar buiten voortbeweegt.

Als delen van dat schokfront onze planeet bereiken, gaan ze een interactie aan met het magnetisch veld van de aarde, waardoor een geomagnetische storm ontstaat (ook wel zonnestorm genoemd).

De gevolgen variëren van onschadelijk – meer en mooiere poollichtverschijnselen (aurora's) – tot schadelijke interacties die satellieten kunnen beschadigen, uitzendingen kunnen verstoren en in extreme gevallen elektriciteitsnetwerken kunnen ontregelen.

Gerelateerde termen:

• Aurora
• Magnetische polen
• Deeltje
• Zonnevlam
• Zonnewind
• Ruimteweer
• Magnetisch veld

Aurora

Ook bekend als Aurorae

Een aurora is een vertoning van diffuus licht van variabele kleur in de atmosfeer van de aarde, voornamelijk in de poolgebieden. In het noorden staat het bekend als het noorderlicht of aurora borealis, in het zuiden als zuiderlicht of aurora australis. De aurorae variëren in kleur van blauw en paars tot groenachtig wit tot rood, komen voornamelijk voor op hoogtes van ongeveer 100 kilometer en vormen zich rond twee onregelmatige aurora-ovalen met de magnetische polen van de aarde als middelpunt. Ze ontstaan wanneer geladen deeltjes van de zonnewind of coronale massa-ejecties (CME's) gevangen raken in de magnetosfeer van de aarde, geconcentreerd worden door magnetische velden in de bovenste atmosfeer, en langs de magnetische veldlijnen van de aarde naar de polen spiraliseren. Hun interacties met atmosferische atomen en moleculen produceren de aurora-emissies. Dit effect wordt versterkt tijdens periodes van hoge zonneactiviteit. Aurora is ook waargenomen op andere planeten in het zonnestelsel, met name op Jupiter en Saturnus.

Gerelateerde termen:

• Magnetische polen
• Zonnecyclus
• Zonnewind
• Ruimteweer
• Magnetisch veld