Glossarium astronomicum

Ozon

Ozon is een kleurloos of lichtblauw gas waarvan elke molecule uit drie zuurstofatomen bestaat. Het heeft de chemische formule O₃ en is giftig voor mensen. Het aandeel ervan in de atmosfeer is klein en in sommige gebieden bedraagt het mogelijk niet meer dan één deel op een miljoen. Afhankelijk van waar het ozon zich bevindt, kan het het leven op aarde beschermen of schaden.

Het grootste deel van de ozon bevindt zich in de stratosfeer, waar het fungeert als een schild dat het aardoppervlak beschermt tegen ultraviolette straling van de zon. Dit schild is verzwakt door de introductie van chloorfluorkoolwaterstoffen in de atmosfeer door de mens, waardoor het risico op huidkanker, staar en een verzwakt immuunsysteem is toegenomen. In 1987 verbood het Protocol van Montreal het gebruik van deze gassen als koelmiddelen en drijfgassen voor spuitbussen, met als gevolg dat de ozonlaag in de stratosfeer zich begint te herstellen.

Dicht bij het aardoppervlak en in de troposfeer is ozon een zeer schadelijke verontreinigende stof die schade kan toebrengen aan longweefsel en planten.

Gerelateerde termen:

• Atmosfeer
• Ultraviolet

Ionosfeer

De ionosfeer is een deel van de atmosfeer (boven ongeveer 80 kilometer). Het bevat een hoge concentratie ionen als gevolg van het hoogenergetische deel van de straling die de aarde van de zon ontvangt, waardoor moleculen worden gesplitst in atomen en atomen vervolgens in ionen en elektronen. Door de aanwezigheid van vrije elektronen is dit deel van de atmosfeer een goede geleider van elektriciteit. Daardoor kan de ionosfeer radiogolven met bepaalde golflengten weerkaatsen.

Gerelateerde termen:

• Atmosfeer
• Elektron

Atmosferische uitdoving

Atmosferische uitdoving is de verstrooiing of absorptie van het licht van hemellichamen die door de atmosfeer van de aarde reizen. Atmosferische gassen laten zichtbaar licht door en zijn transparant voor radio- en infraroodlicht, waardoor dit soort telescopen op de grond veel worden gebruikt. Om dit fenomeen te voorkomen en licht van andere golflengten te kunnen observeren, bevinden sommige telescopen zich buiten de atmosfeer.

Gerelateerde termen: • Atmosfeer • Uitdoving • Infrarood astronomie • Optische astronomie • Radioastronomie • Interstellaire uitdoving

Atmosfeer

De atmosfeer is een gaslaag die een hemellichaam omgeeft. Deze wordt in stand gehouden door de zwaartekracht van het hemellichaam en heeft daarom de grootste dichtheid aan het oppervlak. Op grote hoogte gaat de atmosfeer over in de interplanetaire ruimte.

Voor planeten met een vast of vloeibaar oppervlak is de ondergrens van de atmosfeer duidelijk. Sterren hebben een gasvormig binnenste en hebben daarom geen duidelijke ondergrens voor hun atmosfeer. Een sterrenatmosfeer verwijst normaal gesproken naar de buitenste gaslaag van een ster waardoorheen het licht van het binnenste de ruimte in reist.

Een magnetisch veld van een planeet kan de atmosfeer van een planeet beschermen tegen snelle verdwijning in de ruimte door zonne- of sterrenwind. In het geval van de aarde beschermt het ook alle organismen tegen genetische schade door de schadelijke effecten van de zonnewind en kosmische straling.

Gerelateerde termen:

• Gas
• Zwaartekracht
• Zonnewind
• Magnetisch veld