Glossarium astronomicum

Een actieve galactische kern (AGN) is een zeer lichtgevend gebied in het centrum van een sterrenstelsel. Men denkt dat het wordt aangestuurd door een superzwaar zwart gat dat omringende materie aantrekt en een extreem hete accretieschijf eromheen vormt. AGN's hebben vrij complexe structuren, met veel verschillende gebieden die licht met verschillende kenmerken uitzenden en vaak omgeven zijn door een donutvormige torus van stoffig materiaal.

Een AGN zendt soms jets van materie in tegengestelde richtingen uit. Hoewel veel sterrenstelsels een superzwaar zwart gat in het centrum hebben, accreteren niet alle sterrenstelsels materie en zijn dus niet alle AGN's.

AGN is een algemene term die objecten zoals quasars, blazars, Seyfert-sterrenstelsels en radiosterrenstelsels omvat. Men denkt dat de verschillende waarnemingseigenschappen van dit soort objecten deels te wijten zijn aan het feit dat AGN's vanuit verschillende hoeken worden bekeken.

Ook bekend als quasi-stellair object (QSO)

Quasars, een afkorting van quasi-stellaire radiobron, zijn verre extragalactische bronnen. Quasars zien eruit als sterren (vandaar quasi-stellair) en werden aanvankelijk gedetecteerd met radiotelescopen. Waarnemingen tonen aan dat ze verband houden met het gebied rond de meest massieve superzware zwarte gaten in het centrum van sterrenstelsels. Quasars zijn een subklasse van actieve galactische kernen (AGN), waartoe ook radio- en Seyfert-sterrenstelsels, blazars en laag-ionisatie nucleaire emissielijnregio's (LINER's) behoren. Quasars kunnen wel 100 keer helderder zijn dan hun gaststerrenstelsel. Sommige hebben ook gigantische stralen die in wisselwerking staan met het gas rond en binnen hun gaststerrenstelsel. Vanwege hun hoge helderheid kunnen quasars worden gebruikt om verre sterrenstelsels, tussenliggende sterrenstelsels en het intergalactische medium te bestuderen. 3C 273 was de eerste quasar die werd ontdekt.

Gerelateerde termen:
• Actieve galactische kern
• Zwart gat
• Radioastronomie

Een zwart gat is een gebied in de ruimte waar de zwaartekracht zo groot is dat niets, zelfs geen licht, eraan kan ontsnappen.

Veel sterrenstelsels, waaronder de Melkweg, hebben een groot zwart gat (een superzwaar zwart gat) in hun centrum.

Astronomen denken dat kleinere zwarte gaten ontstaan wanneer een zware ster aan het einde van zijn leven instort. Astronomen kennen de oorsprong van superzware zwarte gaten echter nog niet.

De buitengrens van een zwart gat staat bekend als de waarnemingshorizon.

In de buurt van zwarte gaten is de natuurkunde zo extreem dat de tijd veel langzamer verloopt (vergeleken met een waarnemer ver van het zwarte gat) en rond kleinere zwarte gaten worden objecten uitgerekt en aan stukken gescheurd. Materie die naar een zwart gat valt, vormt een accretieschijf. Dit kan vaak gepaard gaan met jets van materie die vanuit deze schijf worden uitgestoten. Accretieschijven van zwarte gaten vormen de energiebron van quasars en andere actieve galactische kernen (AGN's), evenals van vele andere röntgenbronnen.

Gerelateerde termen:
• Actieve galactische kern
• Quasar
• Sagittarius A*
• Accretieschijf